Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων, Μοχάµεντ Μπουγκάρ Σαρ

Το 1938, ένας μικρός εκδοτικός οίκος στο Παρίσι θα εκδόσει το πρωτόλειο έργο ενός συγγραφέα που κρατά μυστική την ταυτότητα του. Όλοι γνωρίζουν το όνομα πάνω στο εξώφυλλο μα όχι το πρόσωπο. Το βιβλίο του θα ενθουσιάσει το αναγνωστικό κοινό.  Θα τον χαρακτηρίσουν "νέγρο Ρεμπό". Τις διθυραμβικές κριτικές θα ανατρέψουν άρθρα που θα μιλούν για λογοκλοπή. Το όνομα Τ.Σ.Ελιμάν θα συνδεθεί με το μεγαλύτερο λογοτεχνικό σκάνδαλο της εποχής.  Ο συγγραφέας εξαφανίζεται μυστηριωδώς.
Έχουν περάσει ογδόντα χρόνια που "Ο λαβύρινθος του απάνθρωπου" είχε διχάσει τον λογοτεχνικό κόσμο. Ο νεαρός Σενεγαλέζος συγγραφέας Ντιεγκάν Λατύρ Φέιγ γνωρίζει από τα μαθητικά του χρόνια τον μύθο γύρω από τον Ελιμάν και το βιβλίο του. Κάθε προσπάθεια να εντοπίσει ένα αντίτυπο είχε αποβεί άκαρπη. Ένα βράδυ,  μια τυχαία συνάντηση σε ένα μπαρ θα φέρει στα χέρια του τον πολυπόθητο "Λαβύρινθο του απάνθρωπου".
Ο Ντιεγκάν θα βυθιστεί στις σελίδες του,  θα παρασυρθεί στη δίνη της λογοτεχνικής διάνοιας και ευρηματικότητας ενός συγγραφέα που παρανοήθηκε το επίτευγμά του. Θέλοντας να αποκαταστήσει την αξιοπιστία του Τ.Σ.Ελιμάν ξεκινά μια έρευνα για τα επικριτικά άρθρα που συντέλεσαν στη διαπόμπευση του. Θα ακολουθήσει τα βήματα του ξεδιαλύνοντας το μυστήριο της καταγωγής και της εξαφάνισης του.
Ο μίτος της Μητέρας-αράχνης θα τον οδηγήσει στην Αργεντινή, στη Σενεγάλη και ξανά στη Γαλλία. Στη διαδρομή του θα συναντήσει τους μεγάλους πολέμους της Ευρώπης, το ναζισμό, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το ρατσισμό,  μαγεία, μεταφυσικές ικανότητες, ψυχικές δυνάμεις.
Ο ιστός υφαίνεται από αφηγήσεις ανθρώπων που οι ζωές τους διασταυρώθηκαν με του Ελιμάν. 

Σε συνέντευξεις που έχει παραχώρησει μετά τη βράβευση του με το Goncourt 2021, ο Μοχάµεντ Μπουγκάρ Σαρ μιλά για τον Γιάμπο Ουολογκέμ, τον λογοτέχνη από το Μάλι, στον οποιο αφιέρωσε το βιβλίο του "Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων". Για τον Σαρ το μυθιστόρημα του Ουολογκέμ "Le devoir de violence", το οποίο εκδόθηκε το 1968 και κατέκτησε το βραβείο Renaudot, είναι ένα αριστούργημα. Ο Ουολογκέμ  κατηγορήθηκε για λογοκλοπή, για δάνεια από έργα των Graham Greene , Guy de Maupassant και André Schwarz-Bart. Ο συγγραφέας επέλεξε να σιωπήσει και να αποσυρθεί. Η ιστορία του ήταν πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία του μυθιστορηματικού Τ.Σ.Ελιμάν.

Ο Σαρ επιλέγει να μιλήσει για τη σημασία της λογοτεχνίας γενικά, και ειδικά για τη μαύρη λογοτεχνία και την αφομοίωση των μαύρων συγγραφέων  στην κουλτούρα των αποικιοκρατών, την απομάκρυνση τους από την πολιτισμική τους ταυτότητα.
Δεν πραγματεύεται μόνο το θέμα της αποδοχής ενός Αφρικανού λογοτέχνη από το γαλλικό αναγνωστικό  κοινό ή λογοτεχνικό κατεστημένο, μα και κατά πόσο έχουν επηρεαστεί πολιτισμικά οι Αφρικανοί, τι στοιχεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού έχουν αφομοιώσει, αν επιθυμούν να γίνουν αποδεκτοί διατηρώντας τον δικό τους πολιτισμό ή τον απεμπολούν ώστε να ενσωματωθούν στη γαλλική κουλτούρα.

Στην παρουσίαση του βιβλίου του στην 19η ΔΕΒΘ ανέφερε ως σημαντικές επιρροές του τον Σενεγαλέζο λογοτέχνη Mallick Fall και τον Γάλλο Honore de Balzac με το έργο του ο Μπάρμπα-Γκοριό.

Διαβάζοντας το "Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων" έκανα μια σύνδεση με άλλα δύο  εμβληματικά μυθιστορήματα: την Εμμονή της Byatt και τους Αποσυνάγωγους του Atay. Τα κοινά χαρακτηριστικά που απαντάμε και στα τρία είναι:
- Αναφορά σε  προγενέστερα λογοτεχνικά και φιλοσοφικά έργα.
- Υιοθέτηση διαφορετικών τεχνικών αφήγησης που εναλλάσσονται.
- Έρευνα για ανεύρεση στοιχείων ( έχουν το ύφος αστυνομικού μυθιστορήματος για αναζήτηση πληροφοριών).
- Υπάρχει σύνδεση μεταξύ των προσώπων του παρελθόντος και του παρόντος, μεταξύ του ερευνητή και του ερευνώμενου.
- Στόχος τους να αναδείξουν την ταυτότητα που εκφράζεται μέσα από τη λογοτεχνία,  είτε φύλου/φυλής, είτε διαχρονική αξία λογοτεχνικών κειμένων.
- Και οι τρεις συγγραφείς έγραψαν λογοτεχνία για τη λογοτεχνία.


Μετάφραση: Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη

Δες. Ίσως ο δρόμος να μην τελειώνει στα ερείπια. Τα ποτάμια γεννούν θάλασσες. Άκου. Ζωή μηνά η τριβή αυτής της γέννας. Κλεψύδρες γέμισε η αιωνιότητα. Ποιανού την άμμο να καταχράστηκαν. Πάλλεται το μέλλον στις αρτηρίες σου. Στάσου. Γραμμές διακεκομμένες ο χρόνος. Βάραθρα γίνονται τα κενά τους. Κι αυτή η αιώρηση κουβαλά την έλλειψη. Η πτώση γράφει τον επιτάφιο μας. Η άμμος του ποταμού θα καταπιεί τη διαθήκη σου.

19η ΔΕΒΘ