Μια συζήτηση με τον Μιχάλη Αλμπάτη

Η Ανάσταση, Λέων Τολστόι

Η Ανάσταση είναι ένα μυθιστόρημα κοινωνικό-πολιτικού περιεχομένου, μία διακήρυξη των πεποιθήσεων του συγγραφέα, όπου ασκείται κριτική στο δικαστικό σύστημα και στην ποινική νομοθεσία, σε μια περίοδο έντονων πολιτικών ζυμώσεων. Υπογραμμίζεται η κοινωνική ευθύνη, η ιδιοτέλεια και τα κρατικά συμφέροντα για την έλλειψη παιδείας στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Όλος ο κρατικός μηχανισμός, το σύνολο των λειτουργιών και λειτουργών του εμποδίζουν όποια βελτίωση συνθηκών διαβίωσης των πολιτών και είναι υπόλογοι για την ανυπαρξία σωφρονιστικού συστήματος καθώς και για τις συνθήκες που επικρατούν στις φυλακές. Στο στόχαστρο του συγγραφέα μπαίνει και η Θρησκεία, κατακρίνει τους εκπροσώπους αυτής και όχι το Λόγο του Θεού. Αναφέρει τις νέες θρησκευτικές τάσεις εστιάζοντας στον απαίδευτο λαό που εξακολουθεί να πλανάται και να πιστεύει σε δεισιδαιμονίες. Η αγροτική οικονομία και οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις εξακολουθούν να προβληματίζουν τον συγγραφέα και σε αυτό το έργο του. Όντας κατασταλαγμένος στις απόψεις του εκθέτει τις συνθήκες και προτείνει λύσεις μέσω του γαιοκτήμονα ήρωά του.
Ένα τυχαίο γεγονός, μία συνάντηση με το παρελθόν ανασύρει μνήμες, συναισθήματα και το αίσθημα ενοχής, ευθύνης και ανάγκης για εξιλέωση. Υπάρχουν σημεία που θυμίζουν στοιχεία και επαναφέρουν εικόνες από προηγούμενα έργα του Τολστόι. Και εδώ με τη χρήση του εσωτερικού μονολόγου ο ήρωας αποζητά την πνευματική πλήρωση.
«Όσο κι αν οι άνθρωποι που συνωστίζονταν στον μικρό εκείνο τόπο...προσπαθούσαν να παραμορφώσουν τη γη..., όσο κι αν έκοβαν τα δέντρα κι όσο κι αν καταδίωκαν όλα τα ζώα και τα πουλιά- η άνοιξη ήταν άνοιξη ακόμα και στην πόλη.»
Το μυθιστόρημα ξεκινά με αυτή την αντίθεση, το ζοφερό περιβάλλον της πόλης, φέρνοντας εικόνες από τους Άθλιους του Ουγκώ, και την ομορφιά της φύσης την άνοιξη δίνοντας ελπίδα αφού η άνοιξη διεισδύει ακόμα και εκεί, στην άγονη πόλη.
Τα ερωτήματα που θέτει ο Τολστόι αφορούν την κοινωνική αδικία, το δικαίωμα της τιμωρίας, το παράλογο της κακοποίησης και εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Προσφεύγει στην επιστήμη για εύρεση απαντήσεων μα το ηθικό μέρος έμενε αναπάντητο, και έτσι στράφηκε στον άνθρωπο.
Το έργο ολοκληρώνεται με την πνευματική αναγέννηση-Ανάσταση του ήρωα.