Μια συζήτηση με τον Μιχάλη Αλμπάτη

 Η Λέσχη, Στρατής Τσίρκας

"Ιερουσαλήμ, ακυβέρνητη πολιτεία,
Ιερουσαλήμ, πολιτεία της προσφυγιάς. "
Γιώργος Σεφέρης

Πρώτο βιβλίο της εμβληματικής  τριλογίας Ακυβέρνητες Πολιτείες, πρώτος σταθμός και βάση μας η Ιερουσαλήμ.
Είναι η περίοδος της Κατοχής και των κινητοποιήσεων της Αντίστασης στον Ελλαδικό χώρο,  με την κυβέρνηση να έχει εγκατασταθεί στο Κάιρο. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις και τις συνέπειες του Β'ΠΠ σε κοινωνικό, ψυχολογικό, ηθικό επίπεδο.  Κόσμοι καταρρέουν,  πολιτείες που πλέουν ακυβέρνητες στην κατακλυσμιαία  δίνη του πολέμου.
Στη γερμανική συνοικία της Ιερουσαλήμ, άνθρωποι διαφορετικών αποχρώσεων καταλύουν και συγχρωτίζονται στην πανσιόν της Άννας Φέλντμαν. Ένα ψηφιδωτό ετερογενών στοιχείων, ανθρώπων διαφορετικών καταβολών, εθνοτήτων και πολιτικών θέσεων στα χρόνια του Ελ-Αλαμέιν.
Και τα τρία μέρη της τριλογίας κινούνται στο ίδιο ιστορικό και χρονικό πλαίσιο. Εμφανίζονται κοινά πρόσωπα με κεντρικό ήρωα τον ιδιαιτέρως μορφωμένο, καλλιεργημένο, εκλεπτυσμένο, αριστερής ιδεολογίας, στρατιωτικό Μάνο Σιμωνίδη. "Ο γνήσιος Έλληνας με το ένστικτο του μέτρου και το τραγικό αίσθημα της ζωής. "
Τα πρόσωπα της Λέσχης, μιας ομάδας ανθρώπων -εκ των πολλών που δρουν στην Ιερουσαλήμ, και η Έμμη είναι τα κεντρικά πρόσωπα του πρώτου βιβλίου. Η αχαλίνωτη, παραδομένη στο ορμέμφυτο Έμμη,  θύμα και θύτης,  πιόνι στη σκακιέρα μηχανοραφιών, ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Μάνου,  βασικό στοιχείο ρομαντισμού στο μυθιστόρημα.
Η αφήγηση άλλοτε σε πρώτο,  άλλοτε σε δεύτερο ή τρίτο πρόσωπο είναι μια τεχνική που επινόησε και χρησιμοποιεί ο Τσίρκας ώστε να μας δίνεται αποστασιωποιημένα η οπτική των ηρώων σε κάθε αλλαγή προσώπου διήγησης.
Παραθέτονται στοιχεία της δράσης των Ελλήνων στη Μέση Ανατολή, τόσο σε κυβερνητικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο καθώς και οι συγκρούσεις στο εσωτερικό της Αριστεράς. Την αντίθεση του με τον σταλινικό τρόπο κομματικής λειτουργίας εκφράζει  ο συγγραφέας μέσω της αντιπαράθεσής του Σιμωνίδη με το Ανθρωπάκι.
Σημαντικός είναι ο ρόλος των γυναικών και τα ερωτικά παιχνίδια -τρόπος χειραγώγησης και εξυπηρέτησης συμφερόντων και φιλοδοξιών, βαλβίδα αποσυμπίεσης και εξισορρόπησης των ταραγμένων καιρών.
Όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας: "Δεν είναι ιστορικό μυθιστόρημα,  με τη στενή έννοια,  δηλαδή χρονικό.  Παρά πολλά από το δράμα της Μέσης Ανατολής παραλείφθηκαν, πάρα πολλά διασκευάσθηκαν για τις ανάγκες του μύθου."

Φιλολογική επιμέλεια - Σημειώσεις - Σχόλια : Χρύσα Προκοπάκη