Μπιλιάρδο στις εννιάμισι, Χάινριχ Μπελ

 

Μετάφραση : Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις Πόλις

Μια οικογένεια, τρεις γενιές, μια μέρα αφηγήσεων, τρεις πορείες ζωής.
Βρισκόμαστε σε μια πόλη της Γερμανίας στις 6 Σεπτεμβρίου 1958, ημέρα γενεθλίων του ογδοντάχρονου πατριάρχη της οικογένειας Φαίμελ. Τη μέρα αυτή διαδραματίζεται η εξιστόρηση της πορείας αυτής της οικογένειας κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα.
Μέσα από τις 13 ενότητες του, τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, διαδοχικά, καταθέτουν τις μνήμες τους.
Κοινό σημείο αναφοράς το αββαείο του Αγίου Αντωνίου, το οποίο ήταν το πρώτο έργο που ανέλαβε ο αρχιτέκτονας πατριάρχης Φαίμελ το 1908. Αυτό καθόρισε την επαγγελματική του σταδιοδρομία και την εξέλιξη της οικογένειας.
Ο υιός "Δρ. Ρόμπερτ Φαίμελ,  γραφείο Στατικών μελετών ", είναι ειδικός στις κατεδαφίσεις και ανατινάξεις κτισμάτων. Η ζωή του απόλυτα οργανωμένη με συγκεκριμένο πρόγραμμα και ιεροτελεστίες. Μια εξ αυτών,  η επίσκεψη του στο ξενοδοχείο Πρίγκιψ Χάινριχ όπου παίζει μπιλιάρδο καθημερινά από τις εννιάμισι έως τις έντεκα. Κάθε πρωί για μιάμιση ώρα έρχεται αντιμέτωπος με τις μνήμες των ζοφερών χρόνων.
Ο εγγονός Γιόζεφ, ακολουθεί τα βήματα του παππού,  γίνεται αρχιτέκτονας και αναλαμβάνει την ανοικοδόμηση του αββαείου μετά την καταστροφή του το 1945. Εκεί στα ερείπια του αββαείου ανακαλύπτει  την ταυτότητα του υπεύθυνου για την ανατίναξή του.
Η μητέρα-γιαγιά της οικογένειας, έγκλειστη σε ψυχιατρική κλινική, έχοντας λυγίσει από τις απώλειες, διατηρώντας καθαρές μνήμες πόνου, ντροπής, ενοχής, αποζητά την τιμωρία του "βούβαλου", κατευθυνόμενη από ένα ασίγαστο αίσθημα απόδοσης δικαιοσύνης.

Τρεις φάσεις της πολιτικοκοινωνικής  ζωής στη Γερμανία περιγράφονται μέσα από την πορεία αυτών των τριών γενεών.
Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και η μεταπολεμική περίοδος.
Μια Γερμανία ρημαγμένη από τον Α'ΠΠ προσπαθεί να αναστυλωθεί. Ακολουθούν ο ναζισμός στην εξουσία και ο καταστροφικός Β'ΠΠ που θα αφήσει τη χώρα πληγωμένη,  κατεστραμμένη οικονομικά και ηθικά.
Η επόμενη γενιά που στέκεται στα ερείπια, αναμετράται με το παρελθόν και παλεύει να ονειρευτεί και να χτίσει το μέλλον.
Βασικά στοιχεία που θίγει ο συγγραφέας είναι οι ευθύνες, οι πληγές, οι μνήμες, η λήθη.
Ένας λαός που τον βαραίνουν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μια προσπάθεια επούλωσης και λήθης ώστε να υπάρξουν. Όσα έζησε ο Γερμανός πολίτης, αυτός που κλήθηκε να επιλέξει κάτω από δύσκολες συνθήκες, να παρασυρθεί, να μετατραπεί σε μη ον,να θέσει εαυτόν υπό τον έλεγχο του Γ' Ράιχ.
Οι ενοχές όσων έμειναν αδρανείς, συναινώντας σιωπηλά.
Το δυσβάσταχτο φορτίο που επωμίστηκαν όσοι αντιστάθηκαν, όσοι αρνήθηκαν να συμμετέχουν στο "όραμα" του ηγέτη.
Οι άνθρωποι που ασπάστηκαν τον ναζισμό, έλαβαν τη "μετάληψη του βούβαλου", και αυτοί που αντιστάθηκαν, "οι αμνοί" , όπως χαρακτηριστικά τους ονομάζει ο συγγραφέας.
Οι λέξεις είναι μνήμες και ο Μπελ  σκοπίμως δεν αναφέρει τον ναζισμό και τον Χίτλερ επιδιώκοντας τη λήθη.
 

Επιμέλεια : Γιώργος Τσακνιάς
Επίμετρο : Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Γιάννης Πάγκαλος