ΣΤΟΥ ΧΑΤΖΗΦΡΑΓΚΟΥ, ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

 
Επιμέλεια: Peter Mackridge

Το 1888 ο Παρασκευάς Ταβελούδης γεννήθηκε στην Αθήνα.  Δύο χρόνια αργότερα η οικογένεια του, λόγω οικονομικής καταστροφής, εγκαθίσταται στη Σμύρνη. Ο Πάρις θα μεγαλώσει, θα σπουδάσει, θα ξεκινήσει να εργάζεται, θα παντρευτεί και θα γίνει πατέρας εκεί.
Θα φύγει από τη Σμύρνη, με την δική του οικογένεια πια,  το 1922 μετά την καταστροφή. Θα ζήσουν στο Παρίσι και έπειτα θα εργαστεί στο Λονδίνο στην Ιονική Τράπεζα.  Το 1924 μετατίθεται στην Αθήνα.
Το 1930 με το ψευδώνυμο Κοσμάς Πολίτης (λογοπαίγνιο από το κοσμοπολίτης) εκδίδει το μυθιστόρημα του "Λεμονοδάσος".
Ελάχιστοι γνώριζαν το σμυρναίικο παρελθόν του. Αλλάζοντας αφηγηματικό ύφος, το 1962 αρχίζει να γράφει το μυθιστόρημα " Στου Χατζηφράγκου", χωρίς πουθενά να αναφερθεί το όνομα της πόλης. Μόνο από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνουμε ότι είναι η Σμύρνη.

Εκεί στον ρωμιομαχαλά του Χατζηφράγκου άνθρωποι του μόχθου ονειρεύονται τη λευτεριά, τη ζωή χωρίς τον Τούρκο αφέντη.
Η Σμύρνη ήταν μια πόλη ψηφιδωτό, κάθε συνοικία και άλλος κόσμος. Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι,  Φράγκοι, συμβίωναν δίνοντας δικά τους στοιχεία κουλτούρας στην πολιτιστική παλέτα της πόλης.
Στο Αλάνι του Χατζηφράγκου ξεχύνονταν τα παιδιά να παίξουν τσιλίκι, "λέγκε λέγκε ρεστερά", σκλαβάκια, της μάνας το λουρί.
Στο μαχαλά τους έμενε και η κυρα-Βασιανή με το εικόνισμα της Πικραμένης Παναγιάς, κι όλο δεχόταν τάματα γιατί η εικόνα ήταν θαυματουργή και με χαρτί από τον δεσπότη που το βεβαίωνε.
Ιερέας στην Αγία Φωτεινή ήταν ο παπα-Νικόλας, καθηγητής θεολογίας που άφησε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία και αφιερώθηκε στο ποίμνιο του. Βαθιά η αγάπη του για τον άνθρωπο μα, παρότι ιερέας, αναζητούσε ακόμη να μάθει τον Θεό.
Η ζωή κυλούσε με παιδικές φωνές,  σαματάδες, μοιρολόγια, γλέντια, πατινάδες, παράταιρους έρωτες, ασύμβατες φιλίες, τις παραστάσεις στο θέατρο του Κοκόλη, τα κορίτσια στα σπίτια του Αϊ-Κωνσταντίνου, τους περίπατους στο Κιαί και στα τσαρσιά της Σμύρνης.

Στο μέσον αυτής της εξιστόρησης παρεμβάλλεται το κεφάλαιο "Πάροδος", μια αφήγηση των όσων συνέβησαν την ημέρα της καταστροφής το 1922.

Η ματαπήδηση στο ζοφερό μέλλον δίνει στην επιστροφή στο παρελθόν μια διαφορετική οπτική για όσα επιφυλάσσει η μοίρα στους ήρωες μας.

Ο Κοσμάς Πολίτης δεν μένει στα λαογραφικά στοιχεία του τόπου όπου μεγάλωσε.  Παραθέτει την πολιτισμική ώσμωση, την ευρύτερη πολιτική κατάσταση μα και τις προσωπικές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής εθνικότητας, καταγωγής  θρησκευτικής πίστης για να κατέβει στο ατομικό επίπεδο,  την εσωτερική αναζήτηση και ανάγκη εύρεσης σκοπού.