ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΚΟΛΩΝΕΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Θ. ΓΚΡΑΒΑΛΗ

"Όσοι ζήσανε σκλάβοι είχανε πάντα Σαρακοστή κι όσοι κάνανε Σαρακοστή ξέρανε κρυφά πως θα γιορτάσουν Ανάσταση."

Αυτή την κρυφή ελπίδα είχαν οι Έλληνες της Μικρασίας. Πρόσμεναν τον Έλληνα να 'ρθει και να διώξει τον Τούρκο. Πρόσμεναν να φωνάξουν "Χριστός ανέστη" και να γιορτάσουν σα να 'χαν Ανάσταση. Κι ήταν δύσκολη η προσμονή και η λαχτάρα μεγάλη. Κι η Σαρακοστή βαστούσε χρόνια. Χρόνια φορτωμένα με στεναγμούς, διωγμούς και φόβο. 

Ο Αθανάσιος Θ. Γκράβαλης γεννήθηκε στο Αϊβαλί το 1890 και έμεινε εκεί μέχρι το 1915, χρονιά του πρώτου διωγμού των Ελλήνων του Αϊβαλιού. Έζησε στη Μυτιλήνη για τρία χρόνια όπου εξακολούθησε να εργάζεται ως δημοσιογράφος. Η επιστροφή του στο Αϊβαλί κράτησε μέχρι το 1922 με την Μικρασιατική Καταστροφή για να μετοικήσει μόνιμα πια στη Μυτιλήνη. 

Η συλλογή αφηγημάτων "Σπασμένες κολώνες" είναι το μόνο ολοκληρωμένο έργο του. 

Ο συγγραφέας δεν ανασυστά μνήμες της δικής του ζωής στο Αϊβαλί, μα μέσα από τα αφηγήματά του ζωντανεύει ανθρώπους που αποτέλεσαν κομμάτι της λαογραφίας του τόπου του. Ανθρώπους διαφορετικούς, μοναχικούς, απόκληρους, πλάνητες, αποσυνάγωγους και σαλούς, δεσπότες, πρωτοπαλλίκαρα και δασκάλους. Άνθρωποι που έγιναν "βωμός και θυσιαστήριο ούλων των ευγενικών θυσιών". Σαν άλλος Σιμωνίδης γράφει για καθένα από αυτούς τους Λεωνίδες ένα αφήγημα. Γράφει για όλους αυτούς που η Ιστορία ξέχασε. 

Σπασμένες κολώνες, γκρεμισμένες ζωές, συγκεντρώνονται και δομούν μια εποχή. Ηθογραφικά κείμενα που συνομιλούν με το αντίστοιχο έργο του Φώτη Κόντογλου "Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου". Καμβάδες της ζωής στο Αϊβαλί που αντανακλούν την νοοτροπία των ανθρώπων, τα ήθη και έθιμα, τις παραδόσεις, χρησιμοποιώντας τους τοπικούς γλωσσικούς ιδιωματισμούς και λυρικό ύφος γραφής. 

Μέρος της αιολικής πεζογραφίας, στο έργο αυτό καταγράφονται οδυνηρά βιώματα αναδεικνύοντας την τραγικότητα του ατόμου και της ανθρώπινης μοίρας. Αυτή η αναπαράσταση της βιωμένης εμπειρίας ξεπερνά το ατομικό επίπεδο και μεταβαίνοντας στο συλλογικό προβάλλει με νοσταλγική διάθεση έναν ουμανισμό απαλλαγμένο από στοιχεία εθνικισμού.

 

"Η πολιτεία ξεψυχούσε.
Απ' του Μαγκούφη τα μάτια ποταμός το δάκρυ.
Η πολιτεία πέθαινε.  Η Μαγκούφης γινότανε ακόμα πιο γέρος.
...
Τα φόβια!
Η πολιτεία έλυωνε. Ένα νεκροκέφαλο πια στο κάθε της παραθύρι.
...
Όλα σωπαίνανε κι όλα κοντανασαίνανε κι όλα ελπίζανε κρυφά. Τα φόβια!"