Προς τον Παράδεισο, Hanya Yanagihara

 

Στο μετά-αποκαλυπτικό μυθιστόρημα της Emily St. John Mandel "Σταθμός έντεκα" συναντάμε τη θεωρία του Χάους, το φαινόμενο της πεταλούδας, της απόκλισης στην εξέλιξη των πραγμάτων που επιφέρουν μία διαφορετική πραγματικότητα, τη φιλοσοφική θεωρία του ντετερμινισμού και τη δυναμική των χαοτικών συστημάτων.

Στο τρίτο της μυθιστόρημα "Προς τον παράδεισο" η Hanya Yanagihara υιοθετεί το αιτιοκρατικό μοντέλο ως μέσο αφήγησης. Τρία ξεχωριστά μυθιστορήματα, τρεις ιστορίες με χρονική μετάθεση ενός αιώνα, συνδέονται από τη στοχαστική θεώρηση κοινών θεματικών. Τρεις διαφορετικές χρονοσειρές πραγματεύονται την ιστορικότητα, την τυχαιότητα, την ελευθερία βούλησης, των προκαθορισμένων μελλοντικών πράξεων και γεγονότων, μέσα σε ένα σύμπλεγμα κοινωνικών θεσμών, πολιτικών και οικονομικών συστημάτων, στερεότυπων, προκαταλήψεων, δομικών χαρακτηριστικών της εκάστοτε εναλλακτικής πραγματικότητας.

Βιβλίο I
Πλατεία Ουάσιγκτον,1893

[Ιστορικές αναφορές από τη δική μας πραγματικότητα:
1861-1862 αμερικανικός εμφύλιος
1865 κατάργηση δουλειάς
1890 είναι η περίοδος που στις Νότιες ΗΠΑ ψηφίστηκαν οι νόμοι φυλετικού διαχωρισμού του Τζιμ Κρόου με σύνθημα "seperate but equal".]

Κοινός τόπος και στα τρία βιβλία, το σπίτι στην πλατεία Ουάσιγκτον,  απέναντι από το ομώνυμο πάρκο στη Ν.Υ.

Η σύνδεση με το βιβλίο του Henry James, Washington Square, είναι αναπόφευκτη.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα τομής της  αμερικανικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, που απεικονίζει την σχέση πατέρα-κόρης, τη θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή,  το θεσμό του γάμου, την ταξική κοινωνία, την θεώρηση της οικονομικής ευμάρειας ως εγγύηση της ευτυχίας και της κοινωνικής θέσης, την αναζήτηση ταυτότητας, την αγάπη και την αφοσίωση.

Η Γιαναγκιχάρα χτίζει μια Ουτοπία σε μια εναλλακτική πραγματικότητα, τις Ελεύθερες Πολιτείες - μια ιδανική κοινωνία όπου ο γάμος και η υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια είναι αποδεκτές συνθήκες, όπως και η σύναψη γάμου με συνοικέσιο μεταξύ των μελών της ανώτερης κοινωνικής τάξης, ένας τρόπος να δημιουργούνται ισχυρές οικονομικές συμμαχίες.
Σε κάθε ουτοπική κοσμοθεωρία εμφανίζονται αδυναμίες στην πραγματοποίηση του εξειδικευμένου οράματος. Η ουτοπία μετατρέπεται σε δυστοπία.

Κεντρικός χαρακτήρας, ο εικοσιεννιάχρονος Ντέιβιντ Μπίνγκαμ, γόνος ιδιοκτητών του μεγαλύτερου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος των Ελεύθερων Πολιτειών και ιδρυτικών μελών των Ουτοπιστών. Μετά τον θάνατο των γονιών τους, αυτός και τα δύο αδέρφια του βρέθηκαν υπό την κηδεμονία του παππού Ναθάνιελ Μπίνγμαμ. Ο Ντέιβιντ είναι ιδιαίτερα μοναχικός και εσωστρεφής. Περνά διαστήματα απομόνωσης/ εγκλεισμού
που χαρακτηρίζονται ως "αρρώστιες" χωρίς να προσδιορίζονται.
Ο παππούς Ναθάνιελ είναι τόσο υπερπροστατευτικός που "πνίγει" κάθε αίσθημα ελευθερίας. Προσδοκά και υποκινεί τον γάμο του Ντέιβιντ με τον ευκατάστατο Τσαρλς Γκρίφιθ. Η ανατροπή έρχεται όταν ο έρωτας βρίσκεται στο πρόσωπο του νεαρού δασκάλου Έντουαρντ. Κατασκευασμένοι παράδεισοι και η αναζήτηση του ιδανικού.
Η συγγραφέας ενστερνίζεται και εντάσσει στο μυθιστόρημα της τα θεματικά στοιχεία που αναπτύχθηκαν στο Washington Square μα σε διαφορετικό πλαίσιο.
Σε μια κοινωνία όπου το queer στοιχείο αποτελεί κανονικότητα, οι επιλογές των ανθρώπων παραμένουν περιορισμένες, υποκείμενες στις υπάρχουσες κοινωνικές επιταγές.
Υπάρχει έντονα το στοιχείο του φυλετικού ρατσισμού (καταγωγή- μετανάστες-πρόσφυγες), ταξικού ρατσισμού και ρατσισμού όσον αφορά την εβραϊκή κοινότητα.
Η ταξική διαστρωμάτωση σε μια καπιταλιστική οικονομία λειτουργεί δεσμευτικά, αναχαιτεί την ελευθερία βούλησης, καταπιέζοντας την επιθυμία.

Βιβλίο II
Λίπο-βάο-ναχέλε, 1993

[Ιστορικές αναφορές από τη δική μας πραγματικότητα:
1893 ανατροπή μοναρχίας της Χαβάης  1898 προσάρτηση στις ΗΠΑ,
1993 Απολογητική Πράξη των ΗΠΑ για ανατροπή της μοναρχίας στη Χαβάη.]

Η αφηγηματική τεχνική στο δεύτερο βιβλίο έχει τη μορφή διπλής έλικας.  Το ένα σκέλος αποτελεί το παρόν του Ντέιβιντ και το δεύτερο το παρελθόν του πατέρα του, Καβίκα. Τα δύο μέρη ενώνονται και δίνουν ολοκληρωμένα τη ζωή του Ντέιβιντ. Δραπέτης του τραυματικού του παρελθόντος, μεταναστεύει στην Νέα Υόρκη από τη Χαβάη, απαρνούμενος το πατρογονικό του δικαίωμα σε ιδιοκτησία και χρήματα.

Σε αυτή την εκδοχή της αμερικανικής κοινωνίας του 1993, η ομοφυλοφιλία δεν είναι καθολικά αποδεκτή ούτε θεσμοθετημένη. Το AIDS εξαπλώνεται, οι ασθενείς είναι καταδικασμένοι σε θάνατο καθώς δεν υπάρχει θεραπεία.
Η διήγηση ξεκινά σε ένα περιβάλλον ευημερίας και πλούτου. Το ζευγάρι των Ντέιβιντ και Τσαρλς διοργανώνουν ένα αποχαιρετιστήριο πάρτι για τον φίλο του Τσαρλς, Πίτερ. Μέσα από τη φωνή του Πίτερ, δίνεται ένας απολογισμός ζωής, οι αντιδράσεις μπρος στον βέβαιο επικείμενο θάνατο, επανεξετάζεται η φιλία, η ευθανασία, η παρακαταθήκη, η εξιλέωση και η συγχώρεση.

Οι επιστολές του πατέρα του Ντέιβιντ,  Καβίκα (Ντέιβιντ) Μπίνγμαμ είναι ένα χρονικό της ιστορία του τόπου τους, της Χαβάης και της οικογένειας τους. Έντονο το θέμα της θρησκείας, του ακραίου εθνικισμού, της τοξικής σχέσης, της ψυχικής νόσου. Σε αυτό το βιβλίο η γιαγιά έχει το ρόλο του υπερπροστατευτικού μέλους της οικογένειας, κρατώνταςτην ηγετική θέση.

Η Yanagihara βάζει στον αφηγηματικό χάρτη τον τόπο καταγωγής της, τη Χαβάη, το αποικιοκρατούμενο παρελθόν, τις συνέπειες του ιμπεριαλισμού ως έκφραση του καπιταλισμού, και την ανατροπή  της βασίλισσας Λιλιουοκαλανί από τις ΗΠΑ το 1893 (έτος που διαδραματίζεται η ιστορία του πρώτου βιβλίου).

Βιβλίο III
Ζώνη οκτώ, 2093


Σε μια μετα - αποκαλυπτική κοινωνία, έπειτα από μια πανδημία εγκαθιδρύεται απολυταρχική διακυβέρνηση. Οι ισχύουσες κοινωνικές αντιλήψεις και συνθήκες χαρακτηρίζονται από ρατσισμό, καταπάτηση δικαιωμάτων, στοχοποίηση ομοφυλοφίλων, ταξική διάρθρωση, περιορισμό ελευθερίας, υποχρεωτικότητα στη σύναψη ετερόφυλου γάμου.
Η αφηγηματική τεχνική παραμένει ίδια με αυτή του δεύτερου βιβλίου: πρωτοπρόσωπη αφήγηση διαδέχεται επιστολικό λόγο.
Το φύλο του αφηγητή αργεί να διευκρινιστεί, μέχρι τη σελίδα 444 όπου χρησιμοποιείται επίθετο σε θηλυκό γένος: "έμεινα ξάγρυπνη".

Βρίσκουμε την Τσάρλι παντρεμένη, να περιγράφει τη σχέση της με το σύζυγό της, να αναπολεί τις συζητήσεις της με τον παππού Τσαρλς που την μεγάλωσε και της δίδαξε πώς να αντιμετωπίζει τη ζωή και τους ανθρώπους. Η Τσάρλι είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος, με μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και αδύναμη συναισθηματική σύνδεση με το περιβάλλον, αποτέλεσμα παρενεργειών της φαρμακευτικής αγωγής που της χορηγήθηκε κατά την νόσηση της στην πανδημία.

Ο παππούς Τσαρλς, διακεκριμένος επιστήμονας, στις επιστολές του προς τον φίλο του Πίτερ, εξιστορεί το παρελθόν του, τον γάμο του με τον Ναθάνιελ, την αποτυχημένη του σχέση με τον γιο του Ντέιβιντ, την ζωή του με την εγγονή του Τσάρλι.  Αναλογίζεται το μερίδιο ευθύνης του στην λήψη αποφάσεων όταν ως επιστήμονας ήταν μέλος της κεντρικής εξουσίας, το απολυταρχικό καθεστώς συνεχούς παρακολούθησης και κατάλυσης ελευθεριών, που ήρθε ως αποτέλεσμα και δικών του αποφάσεων. Περιγράφει όσα ζει στον δεδομένο χρόνο αφήγησης.

Και τα τρία βιβλία διατρέχει το θέμα των γονεϊκών σχέσεων. Κατά τη γνώμη μου, γονιός είναι αυτός που ασχολείται με την ανατροφή ενός παιδιού, άσχετα από την βιολογική ή έννομη σχέση μαζί του. Ποτέ κανένας δεν είναι προετοιμασμένος για έναν ρόλο που καθορίζεται από αστάθμητους παράγοντες όπως η συμβατότητα στην επικοινωνία. Το παιδί μας είναι μία ξεχωριστή μοναδική προσωπικότητα και δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι κοινούς κώδικες επικοινωνίας. Κάθε σχέση είναι μία διαρκής προσπάθεια κατανόησης και αποδοχής που απαιτεί χρόνο, ειλικρίνεια και υπομονή. Είναι ανθρώπινο να μην τα καταφέρνουμε πάντα και να ζητήσουμε βοήθεια ή να παραδεχτούμε ότι δεν μας ταιριάζει αυτός ο ρόλος, από το να κάνουμε ένα πλάσμα δυστυχισμένο.

Η Yanagihara καταπιάνεται με τον φόβο του θανάτου, πηγή όλων των δεινών, τις λάθος επιλογές, την αβεβαιότητα, τις δεύτερες ευκαιρίες. Επαναφέρει την επιλογή σεξουαλικής ταυτότητας και το θέμα της ψυχικής υγείας. Χωρίς ποτέ να κατονομάζει ασθένεια, φύλο, φυλή, προάγει την ανάγκη θέασης τους διαρρηγνύοντας στεγανά και οχυρώσεις. Κανένα νόμισμα δεν έχει μόνο δύο όψεις σε έναν πολυδιάστατο κόσμο.
Κάθε φορά που παραιτούμαστε από κεκτημένα δικαιώματα μας, παραχωρούμε μέρος της ελευθερίας μας. Κάθε υποχρεωτικότητα που στερεί το δικαίωμα επιλογής δυναμώνει την κεντρική εξουσία.

Ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις,  ο δρόμος προς τον παράδεισο είναι στρωμένος με επιλογές. 

Μετάφραση: Μαρία Ξυλούρη