Όλα για το τίποτα, Βάλτερ Κεμπόφσκι

Μετά τον Β'ΠΠ, στην Ευρώπη, και ειδικά στη Γερμανία, εμφανίζεται το είδος μυθιστορίας που αποκαλούμε "Λογοτεχνία των ερειπίων". Το 1947 στις ΗΠΑ,  μια ομάδα λογοτεχνών εργάζεται για την αποκατάσταση της διαμελισμένης και παραποιημένης από τον ναζισμό γερμανικής λογοτεχνίας. Το Gruppe 47 είχε στόχο την προώθηση νέων λογοτεχνών και κριτική της λογοτεχνικής παραγωγής. Το έργο τους συνεχίστηκε με την επάνοδο τους στη Γερμανία και διήρκησε είκοσι χρόνια. Εκπρόσωποι της γενιάς και του Gruppe 47, υπήρξαν οι Χάινριχ Μπελ, Πέτερ Χάντκε, Γκούντερ Γκρας, Πολ Σελάν, ο Χανς Βέρνερ Ρίχτερ, ιδρυτής της Ομάδας 47.
Ανάμεσα τους πολλοί ακόμα γερμανόφωνοι λογοτέχνες. Ένας εξ αυτών ο Βάλτερ Κεμπόφσκι. 

 

Στην Ανατολική Πρωσία, πλησίον της κωμόπολης Μίτκαου, μέσα στις απέραντες εκτάσεις της περιοχής, ένας δρόμος χωρίζει δύο διαφορετικούς κόσμους.  Από τη μία πλευρά στέκει ο συνοικισμός με τα πανομοιότυπα σπίτια ενώ ακριβώς απέναντι δεσπόζει το αρχοντικό των Γκλόμπιχ. Περιτριγυρισμένο από μια ετοιμόρροπη μάντρα, κάτω από τον ίσκιο των βελανιδιών, ξεπροβάλλει το διώροφο οίκημα του κτήματος Γκεόργκενχοφ.
Ήταν πλέον Ιανουάριος και το χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν ακόμα στολισμένο στη σάλα του σπιτιού. Ο Έμπερχαρντ φον Γκλόμπιχ, ιδιοκτήτης του κτήματος Γκεόργκενχοφ, βρίσκεται στην Ιταλία,  στη θέση που του όρισε η Βέρμαχτ ως αξιωματικού στον τομέα εφοδιασμού.
Στο σπίτι παρέμεινε η σύζυγός του Κατερίνα, ο δωδεκάχρονος γιος τους Πέτερ και η "Θείτσα", μια ηλικιωμένη γυναίκα που διαχειρίζεται τις οικονομικές υποθέσεις και την αλληλογραφία του κτήματος.
Μαζί τους μένουν οι Ουκρανές Βέρα και Σόνια, και ο Πολωνός Βλαντίμιρ που βοηθούν με τις δουλειές στο σπίτι και το κτήμα. Τακτικός επισκέπτης, ο δρ. Βάγκνερ που έχει αναλάβει την εκπαίδευση του νεαρού Πέτερ.
Την ηρεμία της δημοσιάς διαταράσσουν οι πομπές από αυτοκίνητα,  φορτηγά του στρατού ή κάρα Γερμανών προσφύγων, φορτωμένα με τα υπάρχοντα που μπόρεσαν να περισώσουν.
Ο Κόκκινος Στρατός έχει κιόλας φτάσει μόλις εκατό χιλιόμετρα πριν το Μίτκαου. Παρά τις προειδοποιήσεις επισκεπτών που βρίσκουν προσωρινά καταφύγιο στο κτήμα των Γκλόμπιχ, η Κατερίνα δεν αποφασίζει να εγκαταλείψουν το σπίτι τους.

"Ο άνεμος φυσούσε μανιασμένα από τα δυτικά, ούρλιαζε γύρω από το σπίτι και τράνταζε την ξεχαρβαλωμένη στέγη. Ο σαματάς του σχεδόν σκέπαζε τα καταιγιστικά πυρά. Μήπως γλιτώσαμε το πικρό ποτήρι; αναρωτιούνται οι άνθρωποι. Αλλά όχι, ο αχός της μάχης δεν είχε σταματήσει."

Ο χρόνος κυλά αργά, ανάμεσα σε σκέψεις για το μέλλον και αναμνήσεις μιας ζωής που έχει παρέλθει. Ένας αντίλαλος από  μνήμες και συναισθήματα που στοιχειώνουν τις ζωές των πρωταγωνιστών μας ενώ τα πάντα γύρω καταρρέουν και αποσυντίθενται.

O Κεμπόφσκι στο μυθιστόρημα του "Όλα για το τίποτα" αφηγείται την ταπεινωτική ήττα ενός έθνους, την καταστροφή από την επέλαση του Κόκκινου στρατού. Σε ένα περιβάλλον απάθειας και αδράνειας, η κατάρρευση αποτελεί επακόλουθο τους. Η στάση του γερμανικού λαού παραμένει παθητική και αποστασιοποιημένη ενώ ο αφανισμός πλησιάζει. Πώς θα αντιδράσει καθένας μπρος στον φόβο και τον θάνατο;

Αρκετά κοντά θεματικά με τον "Εφιάλτη"  του Hans Fallada, ο Κεμπόφσκι σκιαγραφεί τους χαρακτήρες του απεικονίζοντας τις συνέπειες του πολέμου στον ανθρώπινο ψυχισμό καθώς και όσα συνέβησαν τις τελευταίες ημέρες του Τρίτου Ράιχ.

Μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου