Η ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΒΡΟΧΗ/ ΠΑΓΟΣ

Όταν ήρθε στα χέρια μου το βιβλίο "Πάγος" της Anna Kavan,  έκανα μια έρευνα για τη συγγραφέα. Σε επιστολές της έχει αναφερθεί στα έργα του Alan Burns χωρίς βέβαια να υπάρχει ένδειξη ότι έχει διαβάσει το μυθιστόρημα του "Η Ευρώπη μετά τη βροχή". Σύμφωνα με μελετητές του έργου της υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο μυθιστορημάτων.

Ας δούμε πρώτα καθένα ξεχωριστά:

Η ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΒΡΟΧΗ
ALAN BURNS
Μετάφραση: Ρένα Χατχούτ

Μέσα στον παράλογο κόσμο του πολέμου και της καταστροφής ένας άντρας αναζητά μια νεαρή γυναίκα. Στο διάβα του θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο του θανάτου, η αναζήτηση του θα είναι αγωνιώδης, η απογοήτευση συχνά θα τον αποκαρδιώνει, μα το άγνωστο σε εμάς κίνητρο του τον κρατά προσηλωμένο στον στόχο του. Επαναστατικές ομάδες, αντάρτες, έμποροι όπλων, διαπλοκές της εξουσίας,  συμπλέκονται σ' ένα τοπίο ζοφερό όπου επικρατούν η προσπάθεια για επιβίωση και η συναισθηματική αποξένωση και αποσύνδεση από τον θάνατο και τη βία που κατακλύζει την Ευρώπη.
Η ταυτότητα των ηρώων, οι σχέσεις,  ο τόπος και ο χρόνος παραμένουν ασαφή εξασφαλίζοντας μια διαχρονικότητα.  Υιοθετώντας παράλληλα το στοιχείο της δυστοπίας η αφήγηση λειτουργεί ως υπενθύμιση παρελθοντικών καταστροφών και συνάμα προειδοποίηση για ένα δυσοίωνο μέλλον.
Ο Burns ενσωματώνει στη γραφή του στοιχεία του σουρεαλισμού δημιουργώντας ένα πρώιμο δείγμα αποκαλυπτικής λογοτεχνίας όπου εφαρμόζει τεχνικές όπως η συρραφή ετερόκλητων στοιχείων και η απουσία προσδιορισμών και πληροφοριών.
Με λόγο αποσπασματικό, προτάσεις που φαίνονται ασύνδετες ακολουθώντας τον ειρμό μιας σκέψης αφιλτράριστης, ένα στοιχείο που συναντάμε και στον "Οδυσσέα" του James Joyce, συνθέτει εικόνες έντονες,  δυναμικές,  γλαφυρές μέσα στην απλότητα τους.
Αντλώντας έμπνευση από το ομότιτλο έργο του  Max Ernst, ο Burns αποτυπώνει την πεσιμιστική του άποψη για το ηθικό σθένος της ανθρωπότητας.

ΠΑΓΟΣ
ANNA KAVAN
Μετάφραση: Λευτέρης Καλοσπύρος

Σα να ξυπνάς από ένα ταραγμένο περιπετειώδες όνειρο, μια κρύα νύχτα που τα σκεπάσματα γλίστρησαν στο πάτωμα δίπλα σου. Το ψύχος τρυπούσε το κορμί σου και η φαντασία έσμιγε με φόβους και υποσυνείδητες καταγραφές. Κάθε σκοτεινή παρόρμηση αναδύεται, πτυχές απωθημένων πιθανοτήτων φωτίζονται, πόθοι διαρρηγνύουν το εκμαγείο σχηματισμού τους και απελευθερώνονται.
Καθώς ταξιδεύεις στις σελίδες του Πάγου,  οι αισθήσεις αφυπνίζονται, το ψύχος δεν καταφέρνει να ναρκώσει τη σκέψη, η βία και ο θυμός εξουδετερώνουν κάθε επίδραση του.

Σ' ένα μετά-αποκαλυπτικό κόσμο όπου ο πάγος σταδιακά καλύπτει την επιφάνεια της Γης, αφανίζοντας κάθε μορφή ύπαρξης, ένας μοναχικός ταξιδιώτης επιστρέφει στα πάτρια εδάφη με στόχο να διερευνήσει τα υποθετικά σενάρια μιας επικείμενης καταστροφής. Όταν πλέον φτάνει στην πόλη του δεν μπορεί να αντισταθεί στην παρόρμηση να συναντήσει ξανά μια γυναίκα που στοίχειωνε τη σκέψη του όλο το διάστημα της απουσίας του.  Είχε και στο παρελθόν επισκεφτεί την ίδια και τον σύζυγό της, η ανάμνησή της όμως είχε μετατραπεί σε παράλογη εμμονή.
Οι εικόνες του τοπίου που θα αντικρίσει δεν θα θυμίζουν τίποτα από το παρελθόν. Παντού καταστροφή. Η γυναίκα που θα συναντήσει θα είναι πια ένα βουβό πλάσμα υποταγμένο στην τυρρανική συμπεριφορά ενός ειρωνικού συζύγου. Όταν θα εγκαταλείψει τον εξουσιαστικό σύζυγό της, ο αφηγητής μας θα την αναζητήσει για να την ανακαλύψει έρμαιο, για μια ακόμα φορά, ενός αυταρχικού, αλαζονικού στρατιωτικού ηγέτη που την κακοποιούσε. Ένα πανέμορφο κορίτσι όπου η ευθραυστότητα του σώματος, η διαφάνεια της επιδερμίδας της, το κενό, παγερό βλέμμα της, έρχονταν σε αντίθεση με τον ψυχρό δυναμισμό που αποπνέουν τα ασημένια μακριά μαλλιά της, σύμβολο σεξουαλικότητας σ' έναν κόσμο που οδεύει στο τέλος του.
Παραδομένος στον έρωτά του για αυτήν, θα την ακολουθεί παντού, προσπαθώντας να την πάρει μαζί του.
Στο μυθιστόρημα της η Kavan απηχεί τον φόβο μιας πυρηνικής καταστροφής, απόρροια της έντασης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ξεκινώντας την αφήγηση τοποθετεί τη νεαρή γυναίκα στον Υψηλό Οίκο, έδρα του Φύλακα, δημιουργώντας μία επαφή με τον Καφκικό κόσμο. Η οικολογική καταστροφή, τα εγκλήματα πολέμου, οι ευθύνες των επιστημόνων για την κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής,  συνοδεύονται από την απανθρωποίηση, την διαφθορά, τον αμοραλισμό, τα αυξανόμενα κρούσματα βίαιης συμπεριφοράς, τις κακοποιητικές σχέσεις.
Πραγματικότητα και φαντασία συγχέονται, το όνειρο εισέρχεται στη ζωή,  εικόνες του υποσυνείδητου παίρνουν μορφή και εναλλάσσονται με την αληθινή υπόσταση των χαρακτήρων.


Η Δρ. L.G.Wilson στην μελέτη της για το έργο της Anna Kavan, αναφέρεται στις ομοιότητες που εμφανίζει με το μυθιστόρημα του Alan Burns "Η Ευρώπη μετά τη βροχή", θεωρώντας τον "Πάγο" απάντηση της Kavan στο έργο του Burns.

Κοινά στοιχεία των δύο αφηγημάτων, η περιβαλλοντική καταστροφή, ο πάγος, το δυστοπικό στοιχείο, η απουσία αναφοράς τόπου και χρόνου, η ανωνυμία των χαρακτήρων,  ο επικείμενος αφανισμός, η κακοποίηση μιας νέας γυναίκας, ένας μοναχικός άνδρας που αναζητά αυτή τη γυναίκα, η διαφθορά της εξουσίας, η καταστολή των προσπαθειών εξέγερσης.

Στο άρθρο της L.G.Wilson "Anna Kavan's Ice and Alan Burns' Europe After the Rain:
Repetition With A Difference" γίνεται εκτενής αναφορά όλων των στοιχείων που συνδέουν τα δύο μυθιστορήματα και την διαφοροποίηση στο αφήγημα της Kavan.