ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΡΟΐΔΗΣ Η ΠΑΠΙΣΣΑ ΙΩΑΝΝΑ

Νέα πλήρης, αναθεωρημένη, σχολιασμένη και βελτιωμένη έκδοση

Επιμέλεια-Προλεγόμενα-Σχόλια: Δημήτρης Δημηρούλης

Η πρώτη έκδοση της Πάπισσας Ιωάννας ήταν το 1866. Έκτοτε διαβάζεται, διδάσκεται και μελετάται εντός και εκτός Ελλάδας. Για τη συγγραφή της ο Εμμανουήλ Ροΐδης ξεκίνησε την έρευνά του στις ελληνικές βιβλιοθήκες και στη συνέχεια ταξίδεψε σε Γερμανία, Ιταλία, καταλήγοντας στο Βατικανό, ώστε να αντλήσει υλικό για το έργο του.

Στην παρούσα αναθεωρημένη έκδοση ο Δημήτρης Δημηρούλης στα Προλεγόμενά του αναφέρει τη δική του έρευνα όσον αφορά το μυθιστόρημα του Ροΐδη, τις συνθήκες συγγραφής του, τις αντιδράσεις που προκάλεσε, τη θέση του στη λογοτεχνία διεθνώς, μα κυρίως την εκτενή αναζήτηση πληροφοριών για το αναπάντητο ερώτημα: Είναι η Πάπισσα Ιωάννα θρύλος ή πραγματικό γεγονός; 

Ο τόμος περιλαμβάνει το μυθιστόρημα του Ροΐδη με την εισαγωγή του ιδίου, τις αντιδράσεις της Εκκλησίας,  τις Εγκυκλίους της Ιεράς Συνόδου περί αφορισμού του βιβλίου, απαντήσεις του συγγραφέα στον Τύπο, τις επιστολές του ως Αγρινιώτη γιατρού με το ψευδώνυμο Διονύσιος Σουρλής, όπου ασκεί δριμεία κριτική στα τεκταινόμενα γύρω από την έκδοση και αποδοχή της Πάπισσας Ιωάννας, απευθυνόμενος εμμέσως στο αναγνωστικό κοινό.
Το σκάνδαλο της Πάπισσας Ιωάννας χρονικά τοποθετείται τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Οι πρώτες αναφορές σε αυτήν βρέθηκαν σε κείμενα που χρονολογούνται τον 13ο αιώνα. Αυτοί οι τέσσερις αιώνες σιωπής εγείρουν ενστάσεις για την αληθινή υπόσταση της, εκτοπίζοντας την στο χώρο του μύθου.  Οι έμμεσες αποδείξεις όμως ενισχύουν την πραγματική ύπαρξη της Ιωάννας.

 

Ας πούμε λίγα λόγια για την Πάπισσα Ιωάννα όπως περιγράφεται στο μυθιστόρημα του Ροΐδη.

Κόρη ενός ανώνυμου Άγγλου μοναχού, με καταγωγή από Έλληνες αποστόλους, και της βοσκοπούλας Γιούθα, γεννήθηκε το 818 μ.Χ. στη Μαγεντία, πόλη της Δ.Γερμανίας.
Ήταν 8 χρονών όταν έχασε τη μητέρα της. Θα ακολουθήσει τον καλόγερο πατέρα της, ο οποίος έχει αναλάβει την εκπαίδευση της, στις περιπλανήσεις τους στα μοναστήρια και στα κάστρα της εύφορης Βεστφαλίας. Μετά το θάνατο του πατέρα της θα βρει καταφύγιο στο μοναστήρι της Αγίας Βλιθρούρδης στη Μοσβάχη.
Οι μέρες κυλούσαν μονότονα για τη νεαρή Ιωάννα. Χάνονταν στις σελίδες των βιβλίων μελετώντας είτε τις Γραφές είτε φιλοσοφικά κείμενα. Αναζητούσε απαντήσεις για άλυτα προβλήματα, για το αίνιγμα του κόσμου, της ύπαρξης. Η ηγουμένη θα της γνωρίσει έναν νεαρό μοναχό με τον οποίο θα συνεργαστεί για την αντιγραφή των επιστολών του Αγίου Παύλου. Ο νεαρός Βενεδικτίνος, ο πάτερ Φρουμέντιος, και η Ιωάννα ερωτεύονται. Δραπετεύουν από τη μονή, η Ιωάννα θα ενδυθεί το ράσο του μοναχού για να αποκρύψει το φύλο της.
Για αρκετά χρόνια θα ζήσουν στην Ελλάδα μα η Ιωάννα θα επιλέξει να καταφύγει στην Ιταλία. Παραμένει για όλους ο μοναχός Ιωάννης. Η φιλοδοξία της θα της οδηγήσει στο υψηλότερο αξίωμα. Ο Πάπας Ιωάννης Ή θα είναι γυναίκα.

Ο Ροΐδης φέρνει στο προσκήνιο το σκάνδαλο της Πάπισσας Ιωάννας καταδεικνύοντας τα κακώς κείμενα της Εκκλησίας. Με καυστικό, σατυρικό ύφος  κρίνει οξύτατα τη θρησκοληψία, το θρησκευτικό φανατισμό, τη διαφθορά στους χώρους της Εκκλησίας, διαρρηγνύοντας κοινωνικά και λογοτεχνικά στερεότυπα.