ΤΙ ΜΑΣ ΚΡΥΒΟΥΝ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ, Jean-Paul Fitoussi

 

Πώς η νεογλώσσα επηρεάζει τις κοινωνίες μας


Έχοντας ως παράδειγμα το μυθιστορηματικό "Μεγάλο αδερφό" από το έργο του Τζωρτζ Όργουελ "1984" και τη στρατηγική της προπαγάνδας του Γκέμπελς στον πραγματικό κόσμο, ο  Fitoussi αναλύει τον τρόπο χρήσης της γλώσσας για την κατασκευή μιας κοινωνίας με περιορισμένη δυνατότητα έκφρασης και κατ' επέκταση κατευθυνόμενη σκέψη.
Η δημιουργία αυτής της νεογλώσσας που ακυρώνει, εξαφανίζει ή εξευγενίζει έννοιες οδηγεί στη συρρίκνωση της κριτικής ικανότητας.
Η νεογλώσσα διευρύνεται κάνοντας χρήση της επανάληψης, εξασθενώντας την ουσία λέξεων και νοημάτων, καθιστώντας τη γλώσσα καθεαυτήν σταδιακά πιο πενιχρή.
"Οι λέξεις είναι συνδεδεμένες με τα πράγματα: αν αποσυνδεθούν από αυτά χάνουν το νόημά τους".
Ο συγγραφέας εστιάζει στη χρήση της νεογλώσσας στην οικονομική πολιτική, τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν στις οικονομικές κρίσεις και την περίοδο του εγκλεισμού κατά τον κορωνοϊό, τις τακτικές χειραγώγησης, παρακολούθησης, αυτοπεριορισμού που δείχνουν προς μία κατεύθυνση: Την κατάλυση της δημοκρατίας, τον περιορισμό της ατομικής ελευθερίας, την υπερίσχυση ολοκληρωτικών καθεστώτων.

"Η οικοδόμηση της νεογλώσσας συντελέστηκε μέσω της προσκόλλησης σε ορισμένες λέξεις και της απάλειψης κάποιον άλλων. Οι Προτιμώμενες λέξεις είναι: ανταγωνισμός, σταθερότητα, προσφορά, ανταγωνιστικότητα, ελαστικότητα, ισορροπία (κυρίως δημοσιονομική), διαρθρωτική μεταρρύθμιση, παγκοσμιοποίηση, κλπ.
Οι λέξεις που έχουν ήδη σβηστεί ή τείνουν να σβηστούν είναι οι εξής: κράτος, ζήτηση, πληθωρισμός, βιομηχανική πολιτική, έλλειμμα και χρέος, επεκτατική πολιτική, έλλειμμα εξωτερικού ισοζυγίου, προστατευτισμός, επανεκκίνηση, κλπ."

Κάθε λέξη/φράση ακολουθείται από ένα αφήγημα. Όταν το αφήγημα δεν εκφράζει ή καλύτερα δεν εξυπηρετεί, τη νέα πολιτική κατάσταση, αντικαθίσταται ή απαλοίφεται. Το αφήγημα και οι συνδηλώσεις εξοβελίζονται στην αφάνεια και μαζί διαγράφονται από την ατζέντα μελέτης/συζήτησης των αντίστοιχων θεμάτων.

Ο συγγραφέας μας καλεί να επικεντρωθούμε στις αλλαγές που υφίσταται η παλαιογλώσσα και στον κίνδυνο αντικατάστασής της από τη νεογλώσσα υπό το πρίσμα των επιλογών των πολιτικών της Ευρώπης. 

Μετάφραση: Α. Δ. Παπαγιαννίδης