Το τενεκεδένιο ταμπούρλο, Γκύντερ Γκρας

Το "Τενεκεδένιο ταμπούρλο" του Γκύντερ Γκρας δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως το μεγάλο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα.

Αφηγητής ο 30χρονος Όσκαρ Ματσεράτ, τρόφιμος ψυχιατρικού ιδρύματος.
Το νήμα της αφήγησης ξεκινά από το έτος 1899, όταν τον Οκτώβρη εκείνης της χρονιάς η γιαγιά του, Άννα Μπρόνσκι, συναντά, τον μετέπειτα παππού του, Ιωσήφ Κολιάτσεκ, σ' ένα πατατοχώραφο στην Κασουβία της Πολωνίας.
Λίγο καιρό αργότερα θα έρθει στον κόσμο η μητέρα του Αγνή. Όταν η Αγνή μεγάλωσε ερωτεύτηκε τον Γιαν Μπρόνσκι, εξάδερφό της, ο οποίος ετοιμαζόταν να ξεκινήσει την καριέρα του ως δημόσιος υπάλληλος στο ταχυδρομείο του Ντάντσιχ. Το 1918 η Αγνή υπηρετούσε ως βοηθητική νοσηλεύτρια στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ζίλμπερ-Χάμμερ. Εκεί γνώρισε τον τραυματία Αλφρέδο Ματσεράτ.
Πέντε χρόνια αργότερα θα παντρευτούν. Μάρτυρας στο γάμο τους θα είναι και ο Γιαν Μπρόντσκι.
Στα τρίτα του γενέθλια, ο ιδιαίτερως ευφυής Όσκαρ, αποφασίζει να βάλει τέλος στην ανάπτυξη του, πέφτοντας από τη σκάλα της κουζίνας που οδηγούσε στο κελάρι. Την καταπακτή είχε ξεχάσει ανοιχτή ο Ματσεράτ.
Ο Όσκαρ θα παραμείνει στο ύψος των τριών του χρονών, θα εκφράζεται κρούοντας το ταμπούρλο του και μέσα από τη μουσική του θα περιγράφει τα συμβάντα της ζωής του. Όμως διαθέτει και άλλο ένα χάρισμα: την  υαλοκτόνο φωνή του. Μια κραυγή του αρκεί για να μετατρέψει σε θρύψαλα οτιδήποτε γυάλινο. Καθώς μεγαλώνει πνευματικά, μένοντας στάσιμος σωματικά, ο Όσκαρ καταστρέφει εκατοντάδες ταμπούρλα. Το μεγάλο μουσικό του αφήγημα συντίθεται, κατά κύριο μέρος,  από τα γεγονότα της ευρωπαϊκής ιστορίας των παγκοσμίων πολέμων. Πολιτικές ιδεολογίες, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες,  πρακτικές του ιμπεριαλισμού, με μοναδικά θύματα τους πολίτες, ξεπηδούν μέσα από τις διαρρηγμένες μεμβράνες του ταμπούρλου του.
Ο Όσκαρ επιλέγει να μείνει παιδί εξωτερικά, να διατηρήσει την αθωότητα στα μάτια των άλλων, ένα προκάλυμμα, μια προστασία, έναν αλλιώτικο Δούρειο Ίππο,  που θα διαλαλεί τους κινδύνους, παρεισφρύοντας σε κάθε λογής "αντιστασιακούς κύκλους".

"Δεν έπαιζα τύμπανο μόνο εναντίον συγκεντρώσεων των φαιοχιτώνων. Ο  Όσκαρ δεν έκανε διακρίσεις, δρούσε κάτω από κάθε λογής εξέδρες, κάτω από τις εξέδρες των Κόκκινων και των Μαύρων,  των Προσκόπων και των ευσεβών Καθολικών Νέων με τα πράσινα σαν σπανάκι πουκάμισα, των Μαρτύρων του Ιεχωβά και του Συνδέσμου Βετεράνων του Πολέμου και "Κυφχόιζερ", των Χορτοφάγων και των Νέων του Πολωνικού Κινήματος του Όζοντος. Και πρέπει να πω πως ό,τι κι αν τραγουδούσαν, σάλπιζαν, διακήρυσσαν, ό,τι και αν ήταν αυτό για το οποίο προσεύχονταν επί σκηνής, το τύμπανο του Όσκαρ είχε μεγαλύτερη απήχηση.  Το έργο μου επομένως ήταν έργο καταστροφικό. Και ό,τι δε νικούσα κατά κράτος με το τύμπανο μου το σκότωνα με τη φωνή μου."

Οι χαρακτήρες που δημιουργεί ο Γκύντερ Γκρας κινούνται σαν πιόνια στη σκακιέρα της Ιστορίας αντιπροσωπεύοντας ανθρώπους, χώρες, δυνάμεις.

Το καλοκαίρι του 1899 στην Πολωνία ξέσπασε η απεργία των εργατών στα ορυχεία και των οικονομικών μεταναστών από την ανατολική Πρωσία. Μέχρι τις αρχές Ιουλίου έξι απεργοί είχαν χάσει τη ζωή τους και αρκετές εκατοντάδες είχαν τραυματιστεί.
Την ίδια χρονιά πολωνικοί πατριωτικοί κύκλοι προσέγγισαν γνωστούς Αμερικανούς και Ευρωπαίους διανοούμενους και τους ζήτησαν να τοποθετηθούν στο ζήτημα της ανεξαρτησίας της Πολωνίας, η οποία παρέμενε διαιρεμένη κάτω από την επιρροή Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστρίας.
Τον Οκτώβριο του 1899 ξεσπά ο Δεύτερος πόλεμος των Μπόερς στην βορειοανατολική Νότια Αφρική, μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και δύο ανεξάρτητων δημοκρατιών της περιοχής. 

Λίγα χρόνια αργότερα, στην Ευρώπη ξεσπά ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, για να ακολουθήσει το Αμερικανικό οικονομικό κραχ του 1929 και να πορευτούμε με σταθερά βήματα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από τη Νύχτα των Κρυστάλλων μέχρι την Απόβαση στη Νορμανδία, την ηθογραφική αποτύπωση μιας εποχής, διαμορφωμένη από την οικονομική εξαθλίωση των πολιτών, τον αντισημιτισμό και τον αφανισμό του εβραϊκού λαού, την επεκτατική πολιτική, το όραμα του Ενός ή μιας ομάδας ανθρώπων, φτάνουμε στο σήμερα όπου ακόμα αντηχούν οι προειδοποιήσεις του τενεκεδένιου ταμπούρλου.

Μετάφραση: Τούλα Σιετή