Διάχυτο φως, Deniz Ohde

Η πόλη που γεννήθηκε η ανώνυμη αφηγήτρια μας βρισκόταν ανάμεσα σε δύο διαφορετικά περιβάλλοντα. Από τη μια μεριά εκτεινόταν η πράσινη πεδιάδα και το ποτάμι, από την άλλη στέκονταν οι καμινάδες του Βιομηχανικού Πάρκου και το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων, δημιουργώντας μία πνιγηρή ατμόσφαιρα με τη δυσοσμία που έφερνε ο ανατολικός άνεμος. Την ηρεμία διαταράσσουν ο συνεχής βόμβος και οι θόρυβοι του νερού από το ποτάμι.

Έχοντας φύγει από τη γενέτειρά της χρόνια πριν, επιστρέφει για το γάμο των παιδικών της φίλων. Με τη Σοφία και τον Πίκα ήταν αχώριστοι.

Η αφήγηση κινείται παλινδρομικά ανάμεσα σε σημεία σταθμούς του παρελθόντος.

Το οικογενειακό περιβάλλον, τα σχολικά χρόνια, ο κοινωνικός περίγυρος χαρτογραφούνται δίχως συναισθηματικές εξάρσεις, δίνοντας μία ευρεία διάσταση, πέραν της προσωπικής ιστορίας, με τη ρεαλιστική αποτύπωση των γεγονότων που την καθόρισαν.

Ο παππούς και ο πατέρας της έχοντας περάσει τις στερήσεις του πολέμου συσσωρεύουν αντικείμενα. Μοιάζουν να τους έχει καταλάβει μία ακόρεστη αγοραστική μανία που συνοδεύεται από  άρνηση να αποχωριστούν το οτιδήποτε.
Ράφια, ντουλάπια, δωμάτια πνιγμένα με διακοσμητικά. Αγορές "επιβεβλημένες" από το χαμηλό κόστος τους. Σε κάθε βόλτα στην αγορά, κάθε προσφορά γινόταν ακαταμάχητη προσθέτοντας ένα ακόμα αντικείμενο στο ήδη υπερβολικά φορτωμένο σπίτι τους. 

Η μητέρα ήταν ένα κορίτσι από την Τουρκία  που ήρθε στη Γερμανία για να λυτρωθεί από το πατριαρχικό περιβάλλον και κυρίως από την αυστηρή, αυταρχική, κακοποιητική μητέρα της.

Η Deniz Ohde, στο μυθιστόρημα της "Διάχυτο φως",  παρουσιάζει το πραγματικό πρόσωπο της γερμανικής κοινωνίας όπως το βιώνει η ηρωίδα της τη δεκαετία του 1990.

Κόρη μετανάστριας, υπήρξε θύμα διακρίσεων και ρατσισμού στο σχολείο όχι μόνο  συμμαθητών μα και καθηγητών της. 

Ο αλκοολικός πατέρας της, με τα βίαια ξεσπάσματα του, πάντα επέβαλε τη σιωπή. 

Έμαθε να μην αντιδρά, να σωπαίνει, να γίνεται ένα σώμα ανύπαρκτο, διάφανο. Βυθίζεται στο φόβο.

 

"Ζούσα σε άλλο σύστημα σημείων με άλλα σημαινόμενα και άλλα σημαίνοντα.
...
Το θέμα ήταν να φερθώ επιδέξια και σβέλτα πριν ξεσπάσει η καταιγίδα. Και να τραβηχτώ μακριά της, να βρεθώ έξω από τη γραμμή του πυρός. Να μην έχω εγώ το φταίξιμο, την ευθύνη. Να μην κάνω το λάθος βήμα, να μην κάνω θόρυβο και προκαλέσω το κύμα της οργής...
Και το κοινό σημείο σε όλα αυτά ήταν η σιωπή, για την οποία ανέπτυξα μία έκτη αίσθηση.
...κι έβαζα τα δυνατά μου να αφήνω όσο το δυνατόν λιγότερα ίχνη, για να μην μου ζητάει κάνεις ευθύνες.

...και το αποτέλεσμα ήταν να παίρνω χαμηλούς βαθμούς, επειδή κάτω απ' όλες τις ερωτήσεις έδινα λακωνικές απαντήσεις, δυο λόγια μόνο που άφηναν απέξω  όσες σκέψεις έκανα. Πίστευα ότι οι σκέψεις μου δεν ενδιέφεραν κανέναν, ότι ήθελαν από μένα μόνο απαντήσεις... μα σημαντικές για μένα δεν ήταν αυτές οι σημασίες, δεν προσπαθούσα να χαράξω αυτές στο μυαλό μου, γιατί δεν ήταν αυτές ζήτημα ζωής και θανάτου για μένα και για τη μαμά μου.
...
"Κάνε ησυχία, κάνε ησυχία"
...εγώ είχα ένα ολόκληρο οπλοστάσιο ησυχίας, μία ιδιαίτερη ποιότητα ησυχίας, την ησυχία που απλώνεται αμέσως μετά το σπάσιμο γυαλιού."

Η ανασφάλεια του "μη ανήκειν" ενισχύεται από το οικογενειακό περιβάλλον της ψυχολογικής κακοποίησης. Θύμα εντός και εκτός οικογενειακής εστίας. Το σύνδρομο του "Αμέτοχου θεατή" επεκτείνεται και στην κοινωνική συμπεριφορά της καθώς διαταράσσει την ψυχοκοινωνική της ανάπτυξη, δημιουργώντας επιπτώσεις στις σχολικές της επιδόσεις. Στην  προσωπικότητά της μητέρας ενσαρκώνεται η θυματοποίηση της γυναίκας στην πατριαρχική κοινωνία όπου ζει καταπιεσμένη, αλλοτριωμένη, εγκλωβισμένη.

Οι εσωτερικές ζυμώσεις, η πάλη, η προσπάθεια αποτίναξης της ντροπής και του αισθήματος κατωτερότητας, δομούν τον αγώνα για κοινωνική ανέλιξη, κατάρριψη των κοινωνικών ανισοτήτων, αφομοίωσης, αποδοχής, αφού κατακτηθεί η αυτοεκτίμηση και επιτευχθεί η προσωπική ενδυνάμωση.

Όλα τα θέματα θίγονται υπαινιχτικά. Καταστάσεις αιωρούνται στην ατμόσφαιρα,  ακούγονται πίσω από τις λέξεις. 

Με τον ίδιο τρόπο υποδηλώνεται και το ζήτημα της ξενοφοβίας με έντονες τις αποχρώσεις της ισλαμοφοβίας.

Μετάφραση: Άγγελος Αγγελίδης
Μαρία Αγγελίδου

Εκδόσεις Gutenberg